Rouwen doet eenieder op zijn eigen manier, maar rouwen met behulp van foto’s…?

Mensen die mij kennen, weten misschien een beetje waar ik het over heb, maar laat ik over gaan tot wat mij ook telkens weer verwonderd:

VERSCHILLENDE REDENEN van nabestaanden hoe zij foto’s inzetten om te kunnen rouwen.

Er zijn geen geschreven regels over hoe men moet rouwen en al helemaal niet met betrekking tot de fotografie. De uitvaart- of rouwfotografie is een vernieuwend iets in uitvaartland. Postmortale fotografie bestond al heel vroeger, in het begin van de 19e eeuw. Maar dat is een ander verhaal en gaat over de geschiedenis van fotografie op dit gebied (een andere keer maar eens iets over schrijven…).

Rouwen door foto’s bekijken

Tijdens de opnames voor onze bedrijfspitch van de FOTY-awards (freelancer of the year) sprak ik collega fotografe, Pauli Langbein, en al gauw ging het gesprek over uitvaartfotografie. Zij vertelde mij iets dat ‘tegendraads’ was met wat ik mensen doe geloven: Foto’s van een afscheid delen met anderen, zorgt voor verwerken van je rouw. Lees verder en geef aan het einde je reactie, want wellicht mag je straks mee naar de feestelijke uitreiking van de FOTY-awards!

77525_10202933203027095_1246623876_oHier zitten we nog vrolijk samen, Pauli (rechts) en ik.

Pauli heeft foto’s van de uitvaart van haar broer, 9 jaar geleden. Hij had bij de KLM gewerkt en het afscheid was op de Oosterbegraafplaats, Amsterdam. Het was heel imposant met een enorme erehaag met allemaal KLM-personeel in pak. Maar die sprekende foto’s heeft zij met niemand gedeeld. Pauli heeft de foto’s voor zichzelf gehouden. Dit fascineerde mij. Ik heb haar het hemd van het lijf gevraagd om het te begrijpen.

Waarom zou je foto’s laten nemen van een prachtige uitvaart die je later niet wil laten zien aan anderen?

“Nou gewoon, ze zijn van mijn broer die er niet meer is, mijn enige broer.”, zei Pauli stellig. “Ik was helemaal stuk. Ik vermoedde al dat ik niet alles zou kunnen onthouden van die dag. Ik was veel te emotioneel om alles in me op te nemen. Ik wilde foto’s. Ik ben altijd al zeer visueel ingesteld en ik wist dat ik op die dag zelf niet iedereen zou zien of spreken, dus koos ik ervoor mijn toenmalige man te vragen om foto’s puur voor mij te maken. Hij vond dit wel vervelend om te moeten doen, want hij was bang dat anderen hem erop aan zouden spreken. Maar hij wilde het uiteindelijk voor mij wel doen.”

Hoe belangrijk waren die foto’s voor je?

“Enorm belangrijk. De foto’s gaven een goed beeld van alles wat ik gemist had. Bijvoorbeeld bij het graf. Iedereen had een witte roos bij zich en ik heb die bloem neergelegd, maar ben direct weggelopen. Ik heb niet gezien wat een enorme stoet daarachter stond die allemaal een roos hebben neergelegd en dat dat echt een enorme berg is geworden. Dat heb ik niet gezien die dag, maar heb ik wel op de foto’s gezien. Zonder die foto’s had ik wezenlijke onderdelen van het afscheid van mijn broer gemist. Ik kon nu ook zien wie er eigenlijk geweest zijn. Dat heeft me zo goed gedaan!”

Wat deed je dan met die foto’s?

“Ik heb ze uitgeprint, ook al waren ze digitaal, want ik had de behoefte ze vast te houden. Ze zijn helemaal beduimeld nu, maar dat komt omdat ik zeker een jaar lang die foto’s nodig had. Het geeft me troost om het terug te zien. Wanneer ik de foto’s zie, dan voel ik het ook weer en dan kan ik huilen. Het helpt me enorm bij de rouwverwerking. Want hoe vaak is het niet moeilijk om je gevoelens de vrije loop te laten? Wanneer mijn keel dichtgeknepen zat, hoefde ik maar een foto te pakken om te kunnen huilen. Dat lucht daarna dan enorm op.”

Gebruikte je de foto’s dus om te kunnen rouwen?

“Ja, op heel veel momenten had ik die foto’s daar dus ook echt voor nodig. Juist om die emotie te kunnen doorvoelen. Ik had letterlijk een jaar van rouwverlof aangekondigd in mijn omgeving. Tegen mijn vrienden zei ik: Ik ben dit jaar niet altijd gezellig, laat me maar, als ik weg wil, dan ga ik weg. Ik had zelfs één foto altijd bij me. In mijn portemonnaie.

Deelde je die foto dan wel?

“Nee, ook niet. Ik heb enkel jaren later wat foto’s gedeeld met de zoon van mijn broer. Hij had het moeilijk met zijn verlies van zijn vader. Toen drie jaar later was hij nog enorm blij met deze foto’s.”

Kun je vertellen waarom je de foto’s niet met anderen deelt?

“Omdat dit laatste stukje van mijn broer echt van mij is, denk ik. Ik deel heel veel, maar niet mijn verdriet. Dat is voor mij. En weet je wat ik zo fijn vind? Ik heb nu de keus. Ik wilde ze op ieder moment terug kunnen kijken. Ik wilde die keuze kunnen maken; het hoeft niet, maar het kan wel. Als je ze niet hebt dan kun je die keuze niet maken. En dat vind ik nog wel het allerergste, wanneer je géén keus hebt.”

Je vertelde eerder dat het een imposante vertoning was. Zoveel mensen van KLM die het misschien wel zouden kunnen waarderen om zo’n foto terug te kunnen zien. Zou dat nog kunnen na 9 jaar?

“Het zou hen misschien wel kunnen helpen, om het te zien. Ik zou er open voor staan wanneer iemand me er naar zou vragen. Maar eigenlijk vind ik het ENG. Wat moet of kan ik ervan verwachten? Als het een persoon is waar ik geen intieme band mee heb, dan zou het kunnen. Wanneer ik niet persoonlijk wordt geraakt, dan zou ik het denk ik wel kunnen delen. Maar eigenlijk heb ik de behoefte niet om het met wie dan ook te delen.” 

Dus eigenlijk hoor ik dat je jouw verdriet niet deelt met anderen. Ik denk dat ik het nu volledig begrijp. Maar je zou het zo weer doen; bij een uitvaart van een dierbare een reportage laten maken?

“Ja absoluut. Ik heb het nodig. Zoals ik al zei: als fotograaf ben ik visueel ingesteld. Maar nu achteraf zou ik zoiets nooit meer aan iemand zo dichtbij vragen. Ik ben blij dat er fotografen zoals jij zijn Boukje, want mijn toenmalige man was opeens geen deelnemer meer en kon mij geen steun bieden. Maar wat zo belangrijk voor mij is: ik heb wel de gehele dag in beeld in mijn handen kunnen nemen. Ik kan de foto’s zelfs nu nog pakken wanneer ik wil. De behoefte is anders nu, maar de keuze heb ik. En dat helpt me.” –Pauli Langbein

Dank Pauli voor deze inzichten. Nu ben ik zeer benieuwd. Hoe belangrijk acht jij foto’s voor het rouwen en verwerken? Zou je die delen met anderen of juist niet? Deel je mening hieronder, dan kun je misschien met mij mee op 8 april 2014, naar de feestelijke uitreiking van de FOTY-awards. Ik heb een ticket over ter waarde van €149,- die ik wil verloten onder de mensen die hieronder een reactie plaatsen.